-------
XIX esrin evvellerinde Shimali Azerbaycan Rusiya terefinden zebt edildikden sonra (Turkmenchay Sulh Muqavilesi) Azerbaycanin cenub topraqlari Iranin hakimiyyeti altina dushdu ve belelikle, Azerbaycan Shimali-Cenubi olmaqla ikiye bolundu.
Sovet hakimiyyeti dovrunde ise Shimal ve Cenub terimi aradan goturulerek, Sovet Azerbaycani ile evez edildi ve bununla da, bolunmush xalq, bolunmush Azerbaycan problemi bacariqla perdelendi.
1918-ci il 28 mayda Sherqde ve Azerbaycan xalqinin tarixinde ilk Parlamentli Respublika , Azerbaycan Demokratik Respublikasi yaradildi.
ADR Turk ve Islam dunyasinda ilk demokratik, huquqi ve dunyevi dovlet numunesi idi. Yeni demokratik respublika yaradilirken Azerbaycanin erazisi 114 min kvadrat km -i ehate edirdi.
Rusyanin ishgalindan once ise erazilerimiz 150 min kvadrat km -i ehate edirdi.
Azerbaycan Demokratik Respublikasi gergin ve murekkeb ichtimai-siyasi sheraitde cemi 23 ay fealiyyet gostere bildi.
Bolsheviklerin gelebesinden sonra yaradilan Sovetler Birliyi, Azerbaycani mecburi suretde oz terkibine daxil etdi.
Sovet hakimiyyeti illerinde de topraqlarimiza qarshi tecavuz sona yetmedi.
Bele ki, erazimizin 26 min kvadrat km -i yeni yaradilan Ermenistan Sovet Respublikasinin terkibine daxil edildi.
Bu siyaset sonraki illerde de davam etdirilmish, 1947-53-cu illerde 600 mine yaxin Azerbaycan Turku oz dede-baba topraqlari olan Qerbi Azerbaycandan mecburi suretde kochurulmushler.
Sonralar-Sovetler Ittifaqinin suqutuna getirecek bohranli 88-ci ilde bashlayan munaqishede ise yerde qalan 250-mine yaxin Azerbaycanli oz topraqlarondan (Qerbi Azerbaycandan) tamamile deportasiya olundu.
Belelikle de, ermeniler oz ali meqsedleri-mono-etnik dovlet qurmaq yolunda ileriye dogru daha bir addim atmish oldular.
1991-ci ilde Sovet imperiyasinin dagilmasi ile Azerbaycan yeniden oz musteqilliyini elan etdi.
Bu zaman ise Ermenistanin Azerbaycana qarshi topraq iddialari davam etmekde idi.
1990-94-cu illerde suretlenen Qarabag munaqishesi neticesinde Ermenistan Rusiya herbi birleshmelerinin komeyi ile Azerbaycan Respublikasinin terkib hissesi olan Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetini (4400 kvadrat km ) tamamile ishgal etdi ve orada yashayan Azerbaycan Turklerini soyqirima meruz qoydu.
Eyni zamanda Dagliq Qarabag etrafi rayonlari da iggal ederek, ehalisini vahshicesine qetle yetirdiler.
1991-ci ilde Sovet imperiyasinin dagilmasi ile Azerbaycan yeniden oz musteqilliyini elan etdi.
Bu zaman ise Ermenistanin Azerbaycana qarshi topraq iddialari davam etmekde idi.
1990-94-cu illerde suretlenen Qarabag munaqishesi neticesinde Ermenistan Rusiya herbi birleshmelerinin komeyi ile Azerbaycan Respublikasinin terkib hissesi olan Dagliq Qarabag Muxtar Vilayetini (4400 kvadrat km ) tamamile ishgal etdi ve orada yashayan Azerbaycan Turklerini soyqirima meruz qoydu.
Eyni zamanda Dagliq Qarabag etrafi rayonlari da iggal ederek, ehalisini vahshicesine qetle yetirdiler.
1991 Esgeran
1991 Hadrut
Dekabr 1991- ci il Xocavend (erazisi 1458 kvadrat km)
26 fevral 1992-ci il Xocali (erazisi 936 kvadrat km)
8 may 1992-ci il Shusha (erazisi 298 kvadrat km )
17 may 1992-ci il Lachin (erazisi 1875 kvadrat km)
3- 4 aprel 1993-cu il Kelbecer (erazisi 1936 kvadrat km)
23 iyul 1993-cu il Agdam (erazisi 1154 kvadrat km)
18 avqust 1993-cu il Cebrayil (erazisi 1050 kvadrat km)
23 avqust 1993-cu il Fuzuli (erazisi 1112 kvadrat km)
31 avqust 1993-cu il Qubadli (erazisi 826 kvadrat km)
30 oktyabr 1993-cu il Zengilan (erazisi 707 kvadrat km)
Ishgal olunmush Dagliq Qarabag ve onun etraf rayonlarinin butun tarixi, medeni abideleri mehv edildi ve ya qaret edildi.
100 minlerle insan ev-eshiklerinden didergin dushdu ve oz vetenlerinde qachqinliq taleyi yashamali oldu.
Bu ishgallarla bagli, BMT-nin Tehlukesizlik Shurasi aprel-noyabr 1993-cu ilde ozunun 822, 853, 874, 884 sayli qetnamelerini qebul etmish, lakin bu gune kimi yerine yetirilmemishdir.
Ermeniler ve onlarin ayri-ayri lobbilerinin dunya miqyasinda apardigi Anti-Turk fealiyyeti neticesinde olkemiz topraqlarinin 20 faizini itirdi. Qan Yaddashimiz Geri Qayıt Ana Səhifə
